GDH DİĞER TİPLER
KARACİĞER GLİKOJEN SENTAZ EKSİKLİĞİ
(GDH TİP 0)
● Karaciğer glikojen sentaz eksikliği, glikojen sentezindeki hız sınırlayıcı basamağı etkiler.
● Karaciğer glikojen sentaz eksikliği, otozomal resesif bir hastalıktır.
● Etkilenen çocuklar sabah yorgunluğu ile başvurabilir. Laboratuvar bulguları arasında açlık hipoglisemisi, postprandiyal (yemek sonrası) laktik asidemi, hiperglisemi, hipoalaninemi ve açlık ketozu bulunur. Uzun dönemde boy kısalığı ve osteopeni gibi komplikasyonlar gözlenebilir.
● Diğer tanılar dışlandıktan sonra ketotik hipoglisemili çocuklarda karaciğer glikojen sentaz eksikliğinden şüphelenilmelidir. Tanı, lökosit DNA'sındaki GYS2 geni için mutasyon analizi ile veya karaciğer biyopsisi doğrulanır.
● Tedavi, protein açısından zengin yemeklerden ve açlıktan kaçınmaktan oluşur. Kan glikoz seviyesi, pişmemiş mısır nişastası uygulanarak uyku sırasında korunabilir
GLİKOJEN DALLANMAYI KIRICI ENZİM EKSİKLİĞİ
(GDH TİP III)
● Glikojen dallanmayı kırıcı enzimi glikojenolizde (glikojenin yıkılmasında) önemli bir rol oynar.
● Glikojen dallanmayı kırıcı enzim eksikliği (GDH Tip III, Cori hastalığı, Forbes hastalığı, limit dekstinozis) otozomal resesif olarak kalıtılır. Glikojen dallanmayı kırıcı enzimini (amiloglukozidaz - AGL geni) kodlayan gendeki mutasyonlardan kaynaklanır.
● Klinik bulgular ilgili dokulara (kas ve/veya karaciğer) ve enzim aktivitelerine bağlı olarak değişir. Bebeklerde ve çocuklarda GSD III karaciğer hastalığına bağlı hepatomegali ve hipoglisemi ile kendini gösterir. Ek özellikler arasında büyüme geriliği, hipotoni, halsizlik, iskelet kasının zayıflığı, kalp tutulumu, ketoasidoz, osteoporoz ve hiperlipidemi sayılabilir. Kas zayıflığı yetişkinlerde göze çarpan özelliktir.
● Kas tutulumu olan hastalarda GSD III tanısını destekleyen laboratuvar bulguları, hastalarda artmış serum kreatin kinaz konsantrasyonu, elektromiyografide miyopatik değişiklikler ve iskemik önkol kas testi sırasında serum laktat konsantrasyonunda beklenenden daha küçük bir artışı içerir. Karaciğer tutulumu olan hastalarda tanıyı destekleyen laboratuvar bulguları arasında ise yüksek serum transaminaz seviyeleri bulunur.
● Tanı DNA testi ile ya da karaciğer, kas veya fibroblastlarda azalmış veya eksik enzim aktivitesini ölçerek doğrulanabilir.
●GSD III için spesifik bir terapi yoktur. Semptomatik tedavi, hipoglisemiden kaçınmayı içerir (çiğ mısır nişastası, bebeğin gece boyunca sürekli formül beslenmesi). Yüksek proteinli bir diyet yararlı olabilir ve kardiyomiyopatisi olanlar için yüksek yağlı bir diyet uygun olabilir.
GLİKOJEN DALLANDIRICI ENZİM EKSİKLİĞİ
(GDH TİP IV, ANDERSEN HASTALIĞI)
Glikojen dallandırıcı enzim (glycogen branching enzyme-GBE) eksikliği (GDH IV, Andersen hastalığı) GBE1 genindeki mutasyonlar nedeniyle oluşan otozomal resesif geçişli bir hastalıktır. Bu durum, anormal glikojen yapısına yol açar.
Etkilenen hastalar tipik olarak erken infant döneminde hepatosplenomegali (karaciğer ve dalak büyüklüğü) ve büyüme-gelişme geriliği gösterirler. Hipoglisemi; siroz, özofagus ve asitle ilişkili olduğunda hastalığın geç dönemlerinde ortaya çıkar. GBE eksikliği hızlı bir şekilde progrese olur ve transplantasyon (karaciğer nakli) olmadan son dönem karaciğer yetmezliğine ilerler.
GBE eksikliğinin daha az yaygın olan nöromusküler formu klinik olarak daha heterojendir, başlangıç yaşına göre dört ana fenotipik varyantı vardır (perinatal, konjenital, geç çocukluk ve yetişkin)
Tanı cilt fibroblastları, kas veya karaciğerdeki, GBE enzim aktivitesinin azalmış ya da yok olmasının gösterilmesi ve/veya GBE1 geninin tüm kodlama bölgesinde, gen panelinde ya da tüm genom sekanslama ile mutasyon analizi yapılmasıyla doğrulanır.
Spesifik bir tedavisi yoktur. Karaciğer naklinin, kalp ve iskelet kasında glikojen depolanmasını azalttığına dair kanıtlar mevcuttur.
KARACİĞER GLİKOJEN FOSFORİLAZ EKSİKLİĞİ
(GDH TİP VI, HERS HASTALIĞI)
• Glikojen depo hastalığı tip VI (GDH VI) olarak da bilinen karaciğer fosforilaz eksikliği, glikojen fosforilaz geninin karaciğer izoformu (PYGL)’de meydana gelen mutasyonlar sonucu oluşur.
• Hastalar tipik olarak erken çocuklukta büyüme geriliği, belirgin hepatomegali, hafif hipoglisemi ve ketozis gibi karekteristik özellikler sergiler.
• PYGL gen mutasyonları için moleküler testler doğrulayıcı tanı aracı olarak tercih edilir.
• Fosforilaz b kinaz (PBK) eksikliği (GDH IX), GDH VI ile benzer klinik özelliklere sahiptir. Ancak glukahon yanıtı GDH IX’da normal iken GDH VI’de değildir.
• Hastalar öğünler arasında ve uyku saatlerinde, hipoglisemi ve ketozisi önlemek için çiğ mısır nişastası ile tedavi edilirler. Tedavi büyümeyi, hepatomegaliyi, kemik dansitesini, serum değerlerini ve dayanıklılığı iyileştirebilir.
• Bu hastalık tipik olarak iyi seyirlidir ve yaşla düzelir. Ancak hastalarda karaciğer tümörleri için artmış risk olabilir.
FOSFORİLAZ B KİNAZ EKSİKLİĞİ
(GDH TİP IX)
Fosforilaz b kinaz enzimi aktifliği düşük olan fosforilaz b’yi daha aktif form olan fosforilaz a’ya çevirir ve böylece glikojenoliz (glikojenin parçalanması) gerçekleşmiş olur. Fosforilaz b kinaz aynı zamanda glikojen sentazı daha aktif forma çevirir, böylece glikojen sentezi de azalmış olur.
Fosforilaz b kinaz eksikliği genetik olarak heterojenite göstermekte olup hem X’e bağlı (PHKA2 mutasyonu) hem de otozomal resesif (PHKB, PHKG2) formları bulunmaktadır.
Fosforilaz b kinaz eksikliği vakalarının büyük çoğunluğu hafif seyretmekte olup, tipik olarak erken çocukluk döneminde büyüme geriliği, hepatomegali ve bazen de hipoglisemi atakları görülmektedir. Glukagona yanıt normaldir. Semptomlar zaman içinde azalma eğilimindedir, dolayısıyla adölesan dönemde hastalar asemptomatik hale gelirler.
Tanı genetik testlerle ya da Fosforilaz b kinaz aktivitesinin azalması/yokluğunun etkilenen dokuda (karaciğer/kas) gösterilmesi ile konur.
Fosforilaz b kinaz eksikliğinin spesifik tedavisi bulunmamaktadır. Hipoglisemili hastalara karbonhidrattan zengin diyet önerilmelidir. Hastalar progresif karaciğer hastalığı açısından monitörize edilmelidir.
GLUT-2 TRANSPORTER EKSİKLİĞİ
GLUT-2 Transport eksikliği diğer adıyla Fanconi-Bickel sendromu glukoz ve galaktoz hemostazının bozulduğu, glikojenin karaciğer ve böbrekte biriktiği nadir bir hastalıktır.
Etkilenen hastalar tipik olarak bebeklik döneminde karaciğerdeki glikojen depolanması nedeniyle hepatomegali, büyümede gelişme ve rikets bulgularıyla başvururlar.
GLUT-2 Transport eksikliğinin diyet düzenlemeleri haricinde herhangi bir spesifik tedavisi bulunmamaktadır.